ब्रिक्स शिखर परिषदेने काय साधले? 

तरूण भारत, नागपूर.   मंगळवार, दिनांक ०५/११/२०२४ हा लेख फोटोस्वरुपात व वर्ड फाईल स्वरुपात फेसबुकवर उपलब्ध असतो. तसेच. ‘kasa mee?’ या ब्लॅागवरही त्याचवेळी टाकला जातो. वर्ड फाईल व ब्लॅागवरील मजकूर मॅग्निफाय करूनही वाचता येईल.        

वसंत गणेश काणे, बी एस्सी,एम ए (मानसशास्त्र), एम.एड  एल बी ७, लक्ष्मीनगर, पाण्याच्या टाकीजवळ, नागपूर 440 022 मोबाईल 9422804430  E mail - kanewasant@gmail.com Blog - kasa mee? 

ब्रिक्स शिखर परिषदेने काय साधले? 

(पूर्वार्ध)

वसंत गणेश काणे, बी एस्सी,एम ए (मानसशास्त्र), एम.एड  एल बी ७, लक्ष्मीनगर, पाण्याच्या टाकीजवळ, नागपूर 440 022 मोबाईल 9422804430  E mail - kanewasant@gmail.com Blog - kasa mee? 

   ब्रिक्स परिषदेत सहभागी होण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 22 ऑक्टोबर 2024 ला रशियातील काझान येथे दाखल झाले असता त्यांचे पारंपरिक रशियन पाककृतींनी स्वागत करण्यात आले. काझान हे 3 ऱ्या  क्रमांकाचे मोठे शहर आहे. या क्षेत्रातून एक प्रवासी 15 व्या शतकात भारतात येऊन गेल्याची नोंद व त्या अर्थाचा स्तंभ दक्षिण भारतात आहे.

'इस्कॉनने केले  मोदींचे स्वागत 

   पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचे 'इस्कॉन'च्या कार्यकर्त्यांनीही संस्कृतमधील स्वागत गीत, रशियन नृत्य आणि कृष्ण भजन गात हॉटेल कॉर्स्टन येथे जंगी स्वागत करण्यात आले. यावेळी अनेकांनी मोदींसोबत 'सेल्फी' घेतल्या.

     रशियातील निसर्गरम्य काझान येथे 23/24 ऑक्टोबरला ब्रिक्सची बैठक झाली.  ब्रिक्स ही सुरवातीला दक्षिण आफ्रिका वगळता  ब्राझील, रशिया, भारत, चीन यांची संघटना होती. पुढे दक्षिण आफ्रिकेचा समावेश झाल्यानंतर ‘ब्रिक्स’मध्ये  अर्जेंटिना, इजिप्त, इथिओपिआ, इराण, सौदी अरेबिया आणि संयुक्त अरब अमिराती हे सहा नवीन देश सामील झाल्यामुळे तिची समावेशकता आणि महत्त्व यात वाढ झाली आहे. तसेच या निमित्ताने एकत्र आलेले  नेते  फावल्या वेळात ज्या एकमेकांच्या भेटी घेतात व चर्चा करतात, त्यांनाही खूप महत्त्व आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नुकत्याच पार पडलेल्या बिक्स परिषदेच्या निमित्ताने रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष पुतिन यांना झारखंडातील सोहराई पेंटिंग ही कलाकृती भेट दिली तर इराणचे राष्ट्राध्यक्ष मसूद  पेदेश्कियानयांना मदर ॲाफ पर्ल्स(एमओपी) सी-शेल फुलदाणी भेट दिली. उझबेकिस्तानचे राष्ट्रपती शौकत मिॉयोदेव यांना मोदींनी भेट दिलेली वारली पेंटिंग्ज तर 5000 वर्षे जुनी आहेत.

 युक्रेन

  युक्रेनप्रकरणी लवकर तोडगा निघणे आवश्यक झाले आहे. युक्रेनची लोकसंख्या रशियाशी युद्ध सुरू झाल्यानंतर वेगाने कमी झाली आहे. मुळातच युक्रेनमधील जन्मदर युरोपात सर्वात कमी होता. अनेक तरुणांनी नशीब आजमावण्यासाठी युक्रेन सोडून इतरत्र स्थलांतर केले आहे. काहीनी तर चक्क पलायन करीत देश सोडला आहे. एक महिला एक मूल अशी स्थिती सद्ध्या युक्रेनमध्ये आढळते आहे. लोकसंख्या स्थिर राहण्यासाठी एक महिला 2.1 मुले असे प्रमाण असावे लागते. म्हणून सद्ध्या सुरू असलेला संघर्ष जेवढा लवकर थांबेल तेवढे चांगले.

   रशिया- युक्रेन संघर्ष शांततापूर्ण मार्गाने सोडवला पाहिजे आणि त्यासाठी भारत सर्वतोपरी सहकार्य करण्यास तयार आहे, असे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमिर पुतिन यांच्याशी झालेल्या चर्चेदरम्यान सांगितले.    हा मुद्दा शांततेच्या मार्गानेच सोडवला जावा’, असे मोदी म्हणाले. ‘मानवतेला प्राधान्य देण्याचे आमचे प्रयत्न आहेत.  सर्व मुद्यांवर चर्चा करण्याची आपल्याला संधी आहे, ही संधी साधण्यात  मुत्सद्दीपणा आहे’, असे मोदी बजावले. 

  ‘युक्रेनसोबतचा वाद शांततेच्या मार्गाने सोडवला पाहिजे, असा भारताचा आग्रह आहे आणि त्यासाठी सर्वतोपरी सहकार्य करण्यास आम्ही तयार आहोत,' या भूमिकेचा पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी पुनरुच्चार केला. 16 व्या 'ब्रिक्स' शिखर परिषदेच्या पार्श्वभूमीवर मोदी आणि रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांची काझान येथे भेट झाली. त्यावेळी त्यांनी युक्रेन संघर्षाप्रश्नी पुन्हा एकदा भारताची भूमिका मांडली.

   ‘आंतरराष्ट्रीय कायद्यानुसार आणि संयुक्त राष्ट्रांच्या नियमावलीच्या आधारे संघर्षाचे शांततापूर्ण निराकरण करण्याच्या उद्देशाने मध्यस्थी करण्यास भारताने नेहमीच प्राधान्य दिले आहे. रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी जुलैमधील मोदी यांचा मॉस्को दौऱ्यादरम्यान झालेल्या वाटाघाटींची आठवण करून दिली आणि त्यांचे निमंत्रण स्वीकारल्याबद्दल आणि ब्रिक्स परिषदेसाठी काझानला आल्याबद्दल मोदींचे आभार मानले.

व्यापार 

  जगाच्या विविध भागांमध्ये युद्ध किंवा  युद्धजन्य स्थितीमुळे उभे राहिलेले तणाव आणि जागतिक पुरवठा साखळी विस्कळित झाल्याने व्यापारातील अडचणींच्या पार्श्वभूमीवर रशियात होत असलेल्या 'ब्रिक्स' देशांच्या शिखर परिषदेकडे यंदा जगाचे विशेष लक्ष होते. काझानमध्ये आपण संघटनेच्या कार्यात आणखी सुधारणा करण्याच्या व सहकार्य बळकट करण्याच्या उद्देशाने अनेक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतले पाहिजेत, असे मत रशियाने नोंदविले. ‘रशिया-भारत संबंध ही एक विशेष भागीदारी असून, ती दिवसेंदिवस अधिकाधिक दृढ होते आहे. आमचे परराष्ट्रमंत्री सतत भारताच्या संपर्कात आहेत. व्यापाराची उलाढाल सुस्थितीत आहे’, असे पुतिन म्हणाले. 'मोठे प्रकल्प सातत्याने विकसित केले जात आहेत. काझानमध्ये भारताचा वाणिज्य दूतावास सुरू करण्याच्या निर्णयाचे आम्ही स्वागत करतो. रशियात भारताची राजनैतिक उपस्थिती वाढल्यास द्विपक्षीय संबंध अधिक व्यापक होतील,' असेही त्यांनी नमूद केले.

ब्रिक्स

  ब्राझील (खनिज संपन्न देश), रशिया (औद्योगिकदृष्ट्या प्रगत देश), भारत (विकसनशील विशाल देश) आणि चीन ( प्रगत व विशाल देश) या देशांच्या परराष्ट्रमंत्र्यांच्या उपस्थितीत सन 2006 मध्ये झालेल्या बैठकीत या गटाची स्थापना झाली. 2010 मध्ये दक्षिण आफ्रिकाही (हिरे व सोन्याच्या खाणी असलेला आणि पुरोगामी विचारांची कास धरलेला देश) या गटात सहभागी झाला. या देशांच्या आद्याक्षरांच्या आधारे या संघटनेला 'ब्रिक्स' असे नाव देण्यात आले. जगातील 42  टक्के लोकसंख्या आणि एकूण जागतिक उत्पन्नात 27   टक्के वाटा असलेल्या जागतिक स्तरावरच्या उगवत्या अर्थव्यवस्थांच्या देशांनी एकत्र येण्यामागे विविध उद्देश होते. राजनैतिक, आर्थिक आणि सांस्कृतिक सहकार्य, जागतिक व्यापाराला चालना, तसेच विकसनशील देशांची फळी मजबूत करणे आणि परस्पर व्यापार, गुंतवणूक व अन्य क्षेत्रांतील सहकार्य वाढविण्याच्या उद्देशाने स्थापन झालेल्या ब्रिक्स'चा प्रभाव दिवसेंदिवस वाढत आहे. 'जी 7 या गटास भविष्यकालीन पर्याय म्हणूनही या गटाकडे पाहतात. 'ब्रिक्स' समूहाने सन 2014 मध्ये पायाभूत सुविधा आणि विकास योजनांना अर्थसाह्य देण्याच्या उद्देशाने 'न्यू डेव्हलपमेन्ट बँके'ची स्थापना केली. कारण जागतिक बॅंकेच्या कर्ज देण्याच्या अटी खूपच कडक होत्या. आता परस्परांत विज्ञान, उद्योग, शेती आणि नवे तंत्रज्ञान या क्षेत्रांत सहकार्य वाढीस लागले आहे. जागतिक व्यासपीठांवर विकसनशील देशांचा आवाज मजबूत करण्यात 'ब्रिक्स'चा मोठा वाटा आहे.

    शिखर परिषदेत जागतिक आर्थिक परिस्थिती, विकास, स्थैर्य आणि सुधारणांबाबत आढावा घेण्यात आला. परस्पर व्यापार आणि गुंतवणूक वाढविण्यासाठी नव्या योजना मांडण्यात आल्या. यावेळी सध्या भेडसावत असलेल्या सुरक्षा प्रश्नांवरही चर्चा अपेक्षित होती, ती तशी झाली. दहशतवाद, सायबर सुरक्षा हेही महत्त्वाचे मुद्दे होते. तसेच आरोग्य, शिक्षण आणि पर्यावरण संरक्षण यावरही विचारविनीमय झाला. 

   ‘ब्रिक्स शिखर परिषदेसाठी काझानसारख्या सुंदर शहराला भेट देण्याची संधी मिळणे ही माझ्यासह इतर सर्वांसाठीही अतिशय आनंदाची बाब आहे. या शहराशी भारताचे खोल आणि ऐतिहासिक संबंध आहेत. काझानमध्ये भारताचे वाणिज्य दूतावास सुरू झाल्याने हे संबंध आणखी दृढ होतील’, असे मोदी म्हणाले.

   एकीकडे रशिया-युक्रेनमध्ये युद्ध सुरू आहे, तर दुसरीकडे इस्रायल व गाझा यांच्यातील युद्धाची धग कमी होण्याची चिन्हे दिसत नाहीत. त्या पार्श्वभूमीवर रशियाच्या विरोधात उभी असलेली अमेरिका आणि युरोपीय देशांचे या परिषदेतील रशिया व अन्य देशांच्या विशेषतः रशियाशी मैत्री असलेल्या भारताच्या भूमिकेकडे विशेष लक्ष आहे, तर  दुसरीकडे मध्यपूर्वेतील देशांची भारताशी अधिक जवळीक होण्याची शक्यताही दिवसेदिवस वाढते आहे.