कॅनडात खलिस्तान्यांचीएवढी वरवर का? (पूर्वार्ध)

तरूण भारत, नागपूर.   मंगळवार, दिनांक२६/११/२०२४ हा लेख फोटोस्वरुपात व वर्ड फाईल स्वरुपात फेसबुकवर उपलब्ध असतो. तसेच. ‘kasa mee?’ या ब्लॅागवरही त्याचवेळी टाकला जातो. वर्ड फाईल व ब्लॅागवरील मजकूर मॅग्निफाय करूनही वाचता येईल.     

वसंत गणेश काणे, बी एस्सी,एम ए (मानसशास्त्र), एम.एड  एल बी ७, लक्ष्मीनगर, पाण्याच्या टाकीजवळ, नागपूर 440 022 मोबाईल 9422804430  E mail - kanewasant@gmail.com Blog - kasa mee? 

कॅनडात खलिस्तान्यांची एवढी वरवर का?  (पूर्वार्ध)

    कॅनडामधील खलिस्तानवादी दहशतवादी हरदीप सिंग निज्जर याच्या हत्येच्या कटाची पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि परराष्ट्र मंत्री जयशंकर यांना माहिती होती, असा दावा करणारे कॅनडाच्या प्रसारमाध्यमांतील वृत्त म्हणजे मानहननाच्या मोहिमेचा भाग असून यामुळे दोन देशांतील आधीच ताणलेले संबंध अधिकच दुरावतील,' असा इशारा भारताने कॅनडाला दिला आहे. त्यानंतर पंतप्रधान ट्रुडो यांनी असा कोणताही पुरावा उपलब्ध नाही असा खुलासा केला आहे.

   कॅनडातील शीख

 कॅनडाची आजची लोकसंख्या सुमारे  3 कोटी 82 लाख असून यात 2 कोटी 74 लाख मतदार आहेत.  कॅनडा मुळात बहुसांस्कृतिक आणि सर्वसमावेशकता असलेला देश आहे. म्हणून लोक या देशात नोकरी, शिक्षण आणि व्यवसाय या निमित्त स्थायिक होण्यास उत्सुक असतात. भारतातील शीख, गुजराथी, पंजाबी आदी भाषक लोक मोठ्या संख्येत कॅनडात स्थायिक झाले आहेत.

  कॅनडात तशी शिखांची  लोकसंख्या  8 लाखच आहे. पण ती तीन प्रांतातच आणि काही विशिष्ट शहरात किंवा मतदारसंघातच केंद्रित झालेली आहे. त्यामुळे त्या त्या ठिकाणी शिखांच्या जबरदस्त मतपेढ्या उभ्या झाल्या आहेत.

  जसे की ऑंटेरिओ प्रांतात 3 लाख, ब्रिटिश कोलंबियामध्ये 2 लाख 90 हजार, शीख वसलेले आहेत. आज कॅनडात 2% शीख राहतात. पण मोजक्या जागी भरपूर शीखसमुदाय हे आजच्या कॅनडाचे स्वरूप आहे, हे लक्षात घेतले की, कॅनडात शिखांचा एवढा प्रभाव का आहे, याचे आश्चर्य वाटणार नाही. 

  कॅनडातील पार्लमेंटमध्ये 338 जागा आहेत. म्हणजे बहुमतासाठी 170 जागा हव्यात. सद्ध्या कॅनडात जस्टिन ट्रुडो यांचा लिबरल पार्टीच्या159 जागा) आणि खलिस्तानचा कट्टर समर्थक असलेल्या जगमीत सिंग यांचा न्यू डेमोक्रॅटिक पार्टीच्या 25 जागा मिळून एकूण 184 जागांसह सत्तेत आहे. पण जगमीत सिंग यांनी न्यू डेमोक्रॅटिक पार्टीचा ट्रुडो सरकारला असलेला पाठिंबा काढून घेतल्याचे वृत्त आहे. त्यांची समजूत काढण्यासाठी कॅनडाची आत्ताची कवायत सुरू आहे, असे मानतात. 

    पक्षीय बलाबल 

   कॅनडातील पार्लमेंटमध्ये पक्षीय बलाबल असे आहे. एकूण जागा 338 आहे.

जस्टिन ट्रुडो यांचा लिबरल पार्टीजवळ  159 जागा व (32.62% मते) आहेत. हा जुना, उदारमतवादी, डावीकडे झुकलेला पक्ष मानला जातो. सद्ध्या हाच प्रमुख शीखधार्जिणा पक्ष आहे.

     2) एरिन ओ टूल यांच्या कॅानझर्व्हेटिव्ह पार्टीजवळ 119 जागा व (33.7%मते) आहेत. हा उजवीकडे झुकलेला  विरोधी पक्ष आहे.

  3) इव-फ्रान्स्वा ब्रॅांकॅाईस ब्लांचेट यांचा ब्लॅाक क्युबेकॅाईस पार्टी हा पक्ष  33 जागा व  7.64% बाळगून आहे. हा एकेकाळी फुटिरतावादी पक्ष होता, आता मात्र याची भूमिका प्रादेशिक स्वायत्ततावादी पक्षाची आहे.

     4) जगमीत सिंग (डाव्या विचारसरणीचे, खलिस्तानवादी व फौजदारी वकिल) यांचा  न्यू डेमोक्रॅटिक पार्टी मुळातला सर्वसमावेशक आणि लिबरल पार्टीला मदत करणारा पक्ष होता, पण सद्ध्या खलिस्तानी शीखांच्या वर्चस्वाखाली असून  25 जागा  17.63 %मते यासह खलिस्तानचा समर्थक आहे.

     5) ॲनॅामी पॅाल/ एलिझाबेथ मे यांचा पर्यावरणवादी ग्रीन पार्टी 2 जागा आणि 2.33% मते मिळवून कसाबसा टिकून आहे.

 भारताने जबरदस्त पाऊल

  भारताने कॅनडाच्या भारतातील 6 अधिकाऱ्यांना (डिप्लोमॅट)  भारत सोडून जाण्याचा आदेश (एक्सपेल) 14 ऑक्टोबर 2024 ला दिला. हे अधिकारी व त्यांची पदे अशी आहेत. 1) स्टीवर्ट रॅास व्हीलर, कार्यवाहक (अॅक्टिंग) हाय कमीश्नर, 2) पॅट्रिक हेबर्ट, डेप्युटी हायकमीश्नर 3) मारी कॅधरिन ज्योली,  फर्स्ट सेक्रेटरी 4) इयान रॅास डेव्हिड ट्राईट, फर्स्ट सेक्रेटरी 5) अॅडम जेम्स च्युइप्का, फर्स्ट सेक्रेटरी 6) पॅाला ओर्ज्युला,  फर्स्ट सेक्रेटरी. यातील पदांचा उल्लेख यासाठी महत्त्वाचा ठरतो की, त्यावरून भारताने केवढे मोठे आणि जबरदस्त पाऊल उचलले आहे, ते जाणवावे. सामान्यत: युद्धजन्य परिस्थितीतच असे पाऊल उचलले जाते.

   या अगोदर कॅनडाने भारतानचे  कॅनडात नेमलेले वरिष्ठ अधिकारी, कॅनडाचा नागरिक असलेल्या एका खलिस्तानवादी कार्यकर्त्याच्या, म्हणजे हरदीपसिंग निज्जर  याच्या, हत्येत सामील असल्याचा आरोप केला होता. हे पाहून भारताने आपले कॅनडातील हायकमीश्नर  संजयकुमार वर्मा यांच्यासह आणखी काही अधिकाऱ्यांना परत बोलवून घेतले आहे आणि उत्तरादाखल कॅनडाच्या 6 अधिकाऱ्यांना भारत सोडून जाण्यास सांगितले आहे.

   मतपेढीच्या राजकारणाला बळी पडून कॅनडा शासनाने हा हत्येबाबतचा हास्यास्पद आरोप केला आहे. अशाप्रकारचे आरोप करून शिखांची मते मिळविण्याचा हा प्रयत्न आहे, हे स्पष्ट आहे. कॅनडा सरकारचे अस्तित्वच अशा पक्षाच्या पाठिंब्यावर अवलंबून आहे की, ज्या पक्षाचे नेते  भारतातील फुटिरतावाद्यांशी संबंध ठेवून आहेत.

    19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात शिखांनी कॅनडामध्ये स्थलांतर करायला सुरवात केली. आज कॅनडात 2% शीख आहेत. खलिस्तान्यांवर भारतात कारवाईला सुरवात करताच त्या शिखांनी कॅनडात जायला वेगाने सुरवात केली. यांनीच खलिस्तानच्या प्रश्नावर जगाचे लक्ष प्रथम वेधून घेण्यास तेव्हाच खऱ्या अर्थाने सुरवात केली होती.

    आज खलिस्तानचा मुद्दा न भारतात महत्त्वाचा आहे न कॅनडात. शिखांची संख्या लक्षात घेऊन ट्रुडो यांच्या पक्षाने त्यांना चुचकारण्यास सुरवात केली व शिखांना खूष करून त्यांची मतपेढी आपल्या पक्षाकडे वळविण्यासाठी त्यांच्या मागण्या एकापाठोपाठ एक  मान्य करण्यास प्रारंभ केला. 2001 ते 2021 या अल्पकालावधीत शिखांची कॅनडातील टक्केवारी 0.9% वरून वाढत 2.1 % पर्यंत पोचली.

  1993 मध्ये पंजाबात जन्मलेला गुरुबक्ष सिंग माल्ही हा पहिला शीख कॅनेडियन नागरिक लिबरल पार्टीच्या तिकिटावर पार्लमेंटवर निवडून आला. तर 2021 मध्ये 21 शीख पार्लमेंटवर निवडून गेलेआहेत.

   आजची न्यू डेमोक्रॅटिक पार्टी 

  आतापर्यंत न्यू डेमोक्रॅटिक पार्टी हा मध्यममार्गी पण डावीकडे झुकलेला पक्ष ट्रुडो सरकारला पाठिंबा देत होता. पुढे या पक्षाचा नेता जगमीत सिंग याने खलिस्तानच्या मागणीला उघड उघड पाठिंबा देणे सुरू केले. 2004 पासून शिखांचा कॅनडाच्या राजकारणात प्रभाव वाढतांना पहिल्यांदा कॅनडाच्या वृत्तसृष्टीला जाणवू लागले. कॅनडातील उदारमतवादी पक्ष स्थलांतरितांच्यांच्या बाजूचे आहेत. त्यांची मते आपल्यालाही मिळावीत या हेतूने उदारमतवादी पक्षांचे अनुकरण करीत कॅनडातील कॅान्झर्व्हेटिव्ह पक्षानेही शिखांना चुचकारण्यास सुरवात केली आहे. सद्ध्या केवळ शीखच नव्हेत तर सर्वच स्थलांतरित कॅनडाच्या राजकारणात सहभागी होऊ लागले आहेत. त्यांचा एक प्रभावी गट निर्माण होत चालला आहे. आपल्यालाही कॅनडाच्या राजकारणात महत्त्वाचे स्थान मिळायला हवे असे त्यांनाही वाटू लागले आहे.        

 धर्मानुसार कॅनडातील लोकसंख्येचे विभाजन असे आहे. ख्रिश्चन 53.3%, कोणताही धर्म न मानणारे 34.6%, मुस्लीम 4.9 %, हिंदू 2.3% , शीख 2.1% , बौद्ध 1% , ज्यू 0.9%, अन्य 0.8%. म्हणजे शीख धर्म हा कॅनडातील चौथा सर्वात मोठा धार्मिक गट आहे. कॅनडातील शीख समुदाय गुरुद्वारांच्या माध्यमातून स्थानिकांना आणि अन्य संघटनांना मदत करू लागले. या विषयाबाबत स्थानिकांसाठीचे कायदे कॅनडात स्थलांतरितांच्या कायद्यांचे तुलनेत अधिक कडक आहेत. त्यामुळे स्थानिक राजकारणेतर समुदायही सहाजीकच त्यांच्याशी अधिकाधिक जवळीक साधू लागले आहेत.