अमेरिकेचा आर्थिक राष्ट्रवादाचे बोट धरून प्रवास संभवनीय.
वसंत गणेश काणे, बी एस्सी,एम ए (मानसशात्र), एम.एड
एल बी ७, लक्ष्मीनगर, पाण्याच्या टाकीजवळ, नागपूर ४४० ०२२ (०७१२)२२२१६८९/ ९४२२८०४४३०
E mail - kanewasant@gmail.com
Blog - kasa mee?
डेमोक्रॅट पक्षाचा फार मोठा अपेक्षाभंग होऊन २०१६ सालची अध्यक्षीय निवडणूक पार पडली. काही दिवस अगोदर ज्येष्ठांना याची चाहूल लागली होती. पण ऐनवेळी काही उपाययोजना करणे शक्यनव्हते. पक्षाची धाकटी पाती आपण जिंकणार असे मानून चालले होते. समर्थक आणि सहानुभूतीदारांना मात्र अनपेक्षित धक्का बसला. देश पातळीवर पेप्सीच्या भारतीय वंशाच्या इंद्रा नूयींना तर रडू आवरेना. सर्व अश्वेतवर्णीयांच्या (काळे, सावळे व पिवळे -चिनी जपानी) जीवालाच धोका आहे, असे त्यांनी जाहीरपणे सांगिले. गाव पातळीवर ताणतणाव निर्माण झाले आहेत. ७ तारखेचा सलोखा, मैत्री, अगत्य एकदम तकलादू वस्तूप्रमाणे भंगले. परकीयांची ही अवस्था समजण्यासारखी आहे. पण रीतसर नागरिकत्त्व धारण करणाऱ्यांना कृष्णवर्णीयांना तर अतिशय बिकट प्रसंगांना तोंड द्यावे लागते आहे.
एच१ बी धारकांचे अनुभव - नोकरीसाठीचा व्हिसा घेऊन येणाऱ्यांचा हा अनुभव - अमेरिकेतील एका विख्यात भारतीय डाॅक्टर पतिपत्नींकडे पाहण्याची स्थानिकांची भूमिका ८ नोव्हेंबर २०१६ नंतर अवघी चोवीस तासात बदलेली दिसली. एरवी वरवर गोड बोलणारी माणसं एकदम वेगळीच भाषा बोलू लागली.
शिक्षणसंस्था - एका गावात एकूण सात मोठ्या जिल्हा परिषदेच्या शाळा आहेत. अमेरिकेत या शाळांमधील विद्यार्थी देखील आपल्या शालेयविश्वात देशासोबत निवडणुका माॅक इलेक्शन्स घेत असतात. सातपैकी सहा शाळात डोनाल्ड ट्रंप विजयी झाले. या शाळात श्वेतवर्णीय विद्यार्थी बहुसंख्येने आहेत. सातवी शाळा संमिश्र स्वरूपाची आहे. या शाळेत झालेल्या मतदानात मात्र हिलरी क्लिंटन जिंकल्या. प्राथमिक शाळातही असेच मतदान झाले. तिथेही हाच अनुभव थोड्याफार प्रमाणात आला. विद्यार्थ्यात लोकशाही संस्कार रुजावेत म्हणून अशा लटुपटूच्या निवडणुका अमेरिकेत आयोजित करतात. माध्यमिक स्तरावर एका शाळेत श्वेतवर्णी व अश्वेतवर्णी विद्यार्थिनीत झालेल्या किरकोळ वादाचे रुपांतर अश्वेतवर्णी मुलीच्या झिंज्या उपटण्यापर्यंत गेले. कर्णभूषणे ओरबाडून काढल्यामुळे तिच्या कानांच्या पाळीतून रक्त ठिपकू लागले. शाळेतील विद्यार्थ्यात भांडणे अमेरिकेतही होत असतात. पण ८ नोव्हेंबरपर्यंतची भांडणे व ९ नोव्हेंबर २०१६ नंतरची भांडणे यात गुणात्मक फरक पडला आहे. आता तुम्ही आपल्या देशात केव्हा परत जाणार, असा प्रश्न श्वेतवर्णी विद्यार्थी अश्वेतवर्णी विद्यार्थ्यांना विचारू लागले आहेत. त्यांचे पालक एच१बी या व्हिसानुसार अमेरिकेत नोकरीसाठी आलेले आहेत.
स्थानिक कृष्णवर्णी- पेट्रोल पंपावर एक आफ्रिकन अमेरिकन नागरिक पेट्रोल भरत असतांना चार श्वेतवर्णींचे टोळके कुठूनसे आले. त्या अश्वेतवर्णी व्यक्तीच्या अंगावर थुंकले. त्याला पायदळी तुडवून निघून गेले.
सुरवातीलाच उल्लेख केलेल्या महिला डाॅक्टरला तिच्यासोबत अनेक वर्षे काम करणाऱ्या व गुण्यागोविंदाने राहणाऱ्या श्वेतवर्णी मैत्रिणीने विचारले, तू केव्हा परत जाणार आहेस गं? विचारणारी महिला श्वेतवर्णी होती एवढेच. पण आपल्या देशातून परागंदा होऊन अमेरिकेत आश्रयाला आलेल्यांपैकी एक होती. या भारतीय महिला डाॅक्टरने तिला म्हटले, बाईगं, उद्या तशीच वेळ आली तर कुठे जायचे हे मला माहीत आहे. मी भारतात परत जाईन. पण तुझं काय गं? तू कुठे परत जाणार? तू वर्णाने गोरी आहेस, पण परागंदा होऊन इथे आली आहेस. परत गेलीस तर तुझ्या देशात तुझ्यासाठी काय वाढून ठेवलं आहे, ते मला देखील माहीत आहे मग तुला तर ते माहीत असेलच.
एच१ बी - नोकरीनिमित्त अमेरिकेत जाणाऱ्या परदेशी नागरिकांना एच१बी नावाचा परवाना असतो. हे अमेरिकन नागरिक नसतात, त्यांना नागरिकांसारखा सिक्युरिटी नंबरही नसतो पण ते अमेरिकेत घर विकत घेऊन राहू शकतात. यांनी अमेरिकेत रहावे, हे अमेरिकेच्या हिताचे असते. कारण यांच्या भरवशावर चालणाऱ्या उद्योगात हजारो अमेरिकनांना रोजगार मिळाला आहे. ओबामा राजवटीत एच१बी व्हिसाबाबत भारतीय नागरिक खूपच मागे ढकलले गेले होते. डोनाल्ड ट्रंप यांच्या राजवटीत हे धोरण बदलेल, अशी अपेक्षा बाळगण्यास जागा आहे. अमेरिकन जनमानसात भारतीयाबाबत त्यातल्यात्यात कमी राग आहे. डोनाल्ड ट्रंप यांची निवडणुकीपूर्वीची भाषणे व अमेरिकेत नोकरीसाठी गेलेल्या भारतीय मानवी संसाधनाची गुणवत्ता पाहता ओबामा राजवटीत मिळालेल्या वागणुकीपेक्षा बरी वागणूक डोनाल्ड ट्रंप यांच्या राजवटीत मिळेल, अशी अपेक्षा आहे.
विसंवाद दूर करण्याचे प्रयत्न - स्थानिक पातळींवरचे हे विसंवाद दूर करण्याचा प्रयत्न खुद्द डोनाल्ड ट्रंप यांनी करावा, ही समाधानाची बाब असून याचे दोन अर्थ लागतात. एक अर्थ असा की, निवडणुकीच्या ज्वरातील राणा भीमदेवी थाटाची भाषणे व राज्यशकट हाकतांना स्वीकारावयाची धोरणे यात फरक केला पाहिजे, ही व्यावहारिकता डोनाल्ड ट्रंप यांच्यात आहे किंवा त्यांनी निवडलेली सल्लागारांची चमू परिपक्व विचारांची व जबाबदारीची जाणीव असलेली आहे व त्यांना योग्य सल्ला देत आहे. तिसरे असे की, रिपब्लिकन पक्षात अनेक अश्वेतवर्णी नागरिकही आहेत. ते पक्षाचे निष्ठावंत कार्यकर्तेही आहेत. त्यामुळे सबुरीची भाषा व भूमिका निवडणुकीनंतर रिपब्लिकन पक्षाला घ्यावीच लागणार.
जुन्या खपल्या - वर उल्लेख केलेली ८ नोव्हेंबर नंतरची ही संघर्षांची उदाहरणे तशी प्रातिनिधिक स्वरूपाची आहेत. पण प्रत्यक्षात सर्वत्र असेच घडेल, असे नाही. या घटनांचा उल्लेख यासाठी केला की, संबंधांना तडे गेले होतेच. बांगडी पिचली होतीच. तुकडे पडायला सुरवात ८ नोव्हेंबर नंतर झाली आहे. पण अमेरिकेत तसं पाहिलं तर सगळेच उपरे आहेत. मूळच्या रेड इंडियन लोकांचा वंशविच्छेद झाला आहे. आज एकटदुकट अमेरिकनाच्या डोक्यावरचे लाल केस दिसले की, वंशविच्छेदातून वाचलेल्या रेड इंडियन महिलांवर झालेल्या बलात्कारातून जन्माला आलेली ही प्रजा एकेकाळच्या मूळ निवासी असलेल्या लोकांची आठवण करून देत असते. आफ्रिकन अमेरिकन लोक तर विकत घेऊन आणलेल्या किंवा जिंकून आणलेल्यांची संतती आहे. आपल्या मूळनिवासाच्या खुणा त्यांच्याबाबतीत इतक्या पुसट झाल्या आहेत की, त्यांचा असा देशच ते सांगू शकत नाहीत. त्यांचा देश आता अमेरिकाच आहे. वर्णद्वेशामुळे त्यांच्या मनात निर्माण झालेली सल त्यांना अस्वस्थ करीत असते. इतरही घटक अस्वस्थ आहे. त्यात महिला, समलिंगी, कामगार, अश्वेतवर्णी (विशेषत: काळे, सावळे) यांचाही समावेश आहे.
खेळाडूची प्रातिनिधिक भूमिका - याचे उदाहरण नुकतेच प्रकाशात आले आहे. काॅलीन किपरनिक नावाचा प्रसिद्ध अमेरिकन खेळाडू आफ्रिकन अमेरिकन आहे. खेळाचा सामना सुरू व्हायच्या अगोदर राष्ट्रगीत गाण्याची प्रथा त्या देशात आहे. या खेळाडूने राष्ट्रगीत गायले जात असतांना आपण उभे राहणार नाही, अशी घोषणा केली. वांशिक अल्पसंख्यांकांना अमेरिकेत जी वागणूक मिळते, तिचा निषेध म्हणून आपण हे पाऊल उचलले आहे, असा त्याने खुलासा केला. ही घटना आहे २८ आॅगस्ट २०१६ ची. या निमत्ताने संपूर्ण देशभर एकच गदारोळ उठला. बहुतेकांनी त्याला शेलक्या शिव्या हासडल्या. काहींनी त्याची समजूत काढण्याचा प्रयत्न केला. गुलामगिरीची प्रथा एका श्वेतवर्णीयानेच - अब्राहम लिंकनने बंद केली व ही त्याची भूमिकाच त्याच्या खुनासाठीचे एक कारण ठरली होती. काॅलीन किपरनिकचे प्रकरण घडले त्यावेळी मी अमेरिकेतच होतो. त्या खेळाडूचा राग एकवेळ समजून घेता येईल पण त्याचा राग राष्ट्रगीतावर का? कुणी काही बोलत नव्हते. एकाने दबक्या आवाजात विचारले की, तुम्ही राष्ट्रगीतातले तिसरे कडवे वाचले आहे का? मला अमेरिकन राष्ट्रगीताचा पहिला शब्द सुद्धा माहीत नव्हता. शेवटी इंटरनेटला शरण गेलो. अमेरिकेचे राष्ट्रगीत हे ब्रिटिश आक्रमकांविरुद्धची लढाई जिंकल्यांतर एका कवीने रचलेले विजय गीत आहे. कवीचे नाव आहे, फ्रान्सिस स्काॅट की. १८१२ मध्ये बॅटल आॅफ बाल्टीमोर या नावाने प्रसिद्ध असलेली ही लढाई लढली गेली. ही अमेरिकनांची ब्रिटिश आक्रमकां विरुद्धची अमेरिकन फौजांनी लढलेली व जिंकलेली लढाई आहे. या गीतातले तिसरे कडवे वाचले. या कडव्यात कवी असे काहीसे म्हणतो , ‘पळून जाणाऱ्या त्या भाडोत्री गुलामांना जीव वाचविण्यासाठी फुरसतच मिळाली नाही.’
आता गुलाम कोण? तर अश्वेतवर्णी- काळे. म्हणून काॅलीन किपरनिक चा राग होता. उत्तरादाखल व काॅलीन किपरनिकची समजूत काढण्यासाठी जे लेख छापून आले होते, त्यात खुलासा होता की, हे गुलाम होते, हे खरे आहे. पण ते ब्रिटिशांच्या बाजूने लढत होते. त्यांना मारले यात चुकले काय? दुसरे असे की, राष्ट्रगीताचे हे तिसरे कडवे, आजकाल फारसे गायले जातही नाही. राष्ट्रगीताची किती कडवी गावीत याबाबत अमेरिकेत निश्चित नियम नाहीत. अशा सगळ्या गोष्टींची माहितीत भर पडली. वर्णभेदाचा मुद्दा अमेरिकेत किती ताणतणाव निर्माण करतो आहे, याचे हे उदाहरण परिचायक आहे.
मेक्सिकन तर तसे गोरे पण तरीही- अमेरिकेतील दुसरा मोठा गट आहे मेक्सिकन लोकांचा. मेक्सिको व अमेरिकेतील २००० मैल लांबीची सीमा ही पर्वत वा सागर यांनी मर्यादित केलेली नाही. साधी जमीन, वाळवंट , अमेरिकेतून मेक्सिकोत वाहत जाणाऱ्या महाकाय नद्यांची विस्तीर्ण पात्रे यामुळे यामुळे ती सच्छिद्र आहे. ही भोके बुजवण्यासाठी थोडीथोडकी नव्हेत तर तीनशे/ साडे तीनशे चौक्या असून सुद्धा रोज फार मोठ्या संख्येत अनेक मेक्सिकन लोक अक्षरश: चालत अमेरिकेत येत असतात. काही सोबत अफू आणतात, काही अगदी अशिक्षित व अकुशल असतात. काही सशस्त्र अट्टल गुन्हेगारही असतात. यामुळे खून मारमाऱ्या यातही काहींचा सहभाग असतो. यांच्यामुळे सर्व सोयीसुविधांवर निदान ताण तर नक्कीच पडतो. एकदा का अमेरिकेत यांनी प्रवेश केला की त्यांना ओळखणे कठीण, कारण सगळेच गोरे, ख्रिश्चन व स्पॅनिश बरोबर सफाईने इंग्रजीही बोलणारे. यांना ओळखायचे कसे? म्हणून डोनाल्ड ट्रंप यांना भिंत घालून ही सीमा सील करायची आहे. पण हा विचार, अव्यवहार्य व खर्चिक आहे. चीनच्या भिंतीनंतर या भिंतीचा दुसरा नंबर लागेल. पण जनसामान्यांना भिंतीची कल्पना भावली आहे. सीमेलगतच्या राज्यात मेक्सिकन लोक भरपूर आहेत. सुरवातीला डोनाल्ड ट्रंप सर्वच मेक्सिकन लोकांना शिव्या घालीत. पण त्यातले जे आता अमेरिकन नागरिक व मतदार आहेत, त्यांना नाराज करून चालणार नाही, हे या राजकारणातील अननुभवी पण चतुर व्यावसायिकाला पुरेसे लवकर उमजले. त्यांनी टीकेचा रोख बेकायदा प्रवेश करणाऱ्या मेक्सिकनांकडे वळवला.
स्थायिक झालेल्या मेक्सिकन मतदारांमध्ये आपल्या घुसखोर बांधवांबद्दल सहानुभूती निर्माण होईल व ट्रप विरोधात लाट उत्पन्न होईल, असे निरीक्षकांचे भाकीत होते पण स्थायिक झालेल्या मेक्सिकन अमेरिकन नागरिकांनी आपल्या घुसखोर बांधवांची बाजू घेतली नाही, असे दिसते. व अशी लाट आली नाही.
डेमोक्रॅट व रिपब्लिकन पक्षांच्या वेगळ्या भूमिका - अमेरिकेत ११ टक्के (मूळचे स्पेनचे असलेले) मेक्सिकन मतदार आहेत. आता मेक्सिकोतून यांची घुसखोरी इतकी वाढली आहे की, गेल्या चार वर्षात त्यांची संख्या एक टक्याने वाढली आहे. आश्चर्याची बाब ही आहे की, २०१२ मध्ये मेक्सिकन मतदारांनी रिपब्लिकन पक्षाला जेवढी मते दिली होती, त्यापेक्षा जास्त मते ट्रंप यांना दिली आहेत. मेक्सिकन मतदार दुखावले जाऊ नयेत म्हणून हिलरी क्लिंटन यांनी सौम्य भूमिका घेऊन हा मुद्दा थंड्या बस्त्यात टाकला होता तर डोनाल्ड ट्रंप यांनी अव्यवहार्य पण रोखठोक भूमिका घेत हा घुसखोरांचा मुद्दा खूप तापवला होता, पण त्यांनी अमेरिकेत येऊन स्थायिक झालेल्या मेक्सिकन नागरिकांना चुचकारले. तुम्ही कष्टाळू आहात, तुमच्या मुलांच्या शिक्षणाची चांगली सोय झाली पाहिजे; अहो, तसा मी मेक्सिकन लोकांशी जवळीक ठेवूनच आहे. याच भागात माझी रेस्टाॅरंट्स आहेत, मला मेक्सिकन अन्नपदार्थही आवडतात. अमेरिकेत येऊन स्थायिक झालेल्यांबद्दल माझी तक्रार नाही. येणाऱ्या घुसखोर गुन्हेगार व बलात्कारींना थोपविण्याची माझी भूमिका आहे. हे म्हणणे अनेक स्थायिकांना पटलेले दिसते.
अमेरिकेतील मुस्लीम - अमेरिकेत मुस्लिम गटही बऱ्यापैकी मोठा आहे. यांचे दोन/तीन भाग करावे लागतील. यातले काही लोक आफ्रिकन अमेरिकन आहेत.
दुसरा गट आहे मध्यपूर्व व आशियातून स्थलांतर करून आलेल्या मुस्लिमांचा. आजमितीला यांच्या अनेकजुन्या पिढ्यांचे वंशज अमेरिकेत राहत आहेत. ते अमेरिकन जनजीवनाशी एकरूप झाले आहेत. खीज व गझाला खान हे असेच अमेरिकेत स्थायिक झालेले दांपत्य आहे.यांचा पुत्र कॅप्टन हुमायून खान हा अमेरिकेचा एक सैनिकी अधिकारी म्हणून लढत असतांना मध्यपूर्वेत धारातीर्थी पडला. त्याला शौर्यपदक देऊन गौरवण्यात आले होते. या दांपत्याला डेमोक्रॅट पक्षाने पक्षाच्या अधिवेशनात बोलवून त्यांचाही गौरव केला होता. डेमोक्रॅट पक्षाने मुस्लिमांची मते मिळविण्यासाठी हे नाटक रचले, अशी टीका डोनाल्ड ट्रंप यांनी केले होते. मुस्लिम मतांचे धृवीकरण होऊन त्यांनी डेमोक्रॅट पक्षाला एक गठ्टा मते दिली, असे मानतात.
तिसरा गट आहे गेल्या काही वर्षात अमेरिकेत आश्रयाला आलेल्या लोकांचा.यात सौदी अरेबिया व तत्सम देशातून आलेले धनवंत आहेत. हे ख्रिश्चनांचे धर्मांतर करून गरीब ख्रिश्चन मुलींना इस्लाम धर्म स्वीकारण्यास प्रवृत्त करतात. प्रत्येक कारखान्यात हजारात चार/पाच उदाहरणे तरी आढळतात. याचा फारसा बोभाटा होत नाही. अगोदर काही दिवस निरनिराळी भेट वस्तू स्वीकारणारी मुलगी एक दिवस अचानक हिजाब बांधून आली की तिचे धर्मांतर झाल्याचे कळते. तसेच आश्रयाला येणाऱ्या मध्यपूर्वेतील निर्वासितांमध्ये अतिरेकीही असतात. डोनाल्ड ट्रंप यांचा आक्षेप खरेतर या लोकांवर आहे निदान असायला पाहिजे. सर्व मुस्लिमांना एकाच तराजूने तोलणे चुकीचे आहे, हे त्यांना बहुदा यथावकाश कळेल. निवडून आल्यानंतर आजपर्यत तरी मुस्लिमांबद्दल कोणतीही अनुकूल/ प्रतिकूल प्रतिक्रिया डोनाल्ड ट्रंप यांनी व्यक्त केलेली नाही.
प्रचार यंत्रणा - अमेरिकेतील राजकीय स्थितीचा विचार केला तर हिलरी क्लिंटन किंवा डेमोक्रॅट पक्ष यांची प्रचार यंत्रणाही कशी होती हेही बघायला हवे आहे. या यंत्रणेच्या द्वारे मुख्यात: तीन मुद्दे मांडले गेले. १. डोनाल्ड ट्रंप हे अध्यक्षपदासाठी अयोग्य उमेदवार आहेत. ते करबुडवे, दिवाळखोर, महिलांना क्षुद्र मानणारे, अनैतिक वर्तन करणारे आहेत. २. ते अपात्रही आहेत. त्यांना राजकीय समज नाही. भिंत बांधणे, ३. त्यांच्या योजना केवळ चुकीच्याच नाहीत तर विक्षिप्त आहेत. त्यामुळे त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली देश सुरक्षित राहणार नाही. या प्रचाराचा परिणाम झाला, झाला नाही असे नाही. पण तो ३० ते ३५ टक्के मतदारांवरच झाला.
याउलट डोनाल्ड ट्रंप यांचा प्रचार बाळबोध पण लोकमनाला थेट जाऊन भिडणारा झाला. गेल्या आठ वर्षात आर्थिक स्थिती डबघाईला आली आहे, बेकारी वाढली आहे, नोकऱ्या परक्यांना मिळत आहेत, सर्व जगाची काळजी अमेरिकेलाच वहावी लागते आहे. मी हे बदलीन. असा कोणताही बाळबोध मुद्दा हिलरी क्लिंटन यांच्या प्रचारात नव्हता.
अमेरिकन राष्ट्रवादाला साद - निवडणून आल्यावर आता मतभेद, वाद, उखाळ्या पाखाळ्या संपल्या, आता मी सर्व अमेरिकनांचा अध्यक्ष आहे, आपण सर्व मिळून अमेरिकेला पुन्हा वैभवाप्त नेऊया, अशी साद डोनाल्ड ट्रंप यांनी सर्व जनतेला घातली आहे. या प्रमाणे ते वागले तर देशात एकोपा निरमाण होऊ शकेल. अडचणीच्या वेळेला राष्ट्रवादच अमेरिकेच्या मदतीला आला. ब्रिटनमध्येही याच दिशेने वाटचाल होते आहे. अमेरिकाही अशीच राष्ट्रवादाची कास धरून कालक्रमणा करू शकेल. हा आर्थिक उत्थानाच्या बंधांनी साधलेला राष्ट्रवाद असेल. नियतीच्या उदरात काय साठवले आहे, कुणास ठावूक? पण ही प्रगतीची एक नवीन दिशा आहे, हे नक्की.
Sent from my iPad
वसंत गणेश काणे, बी एस्सी,एम ए (मानसशात्र), एम.एड
एल बी ७, लक्ष्मीनगर, पाण्याच्या टाकीजवळ, नागपूर ४४० ०२२ (०७१२)२२२१६८९/ ९४२२८०४४३०
E mail - kanewasant@gmail.com
Blog - kasa mee?
डेमोक्रॅट पक्षाचा फार मोठा अपेक्षाभंग होऊन २०१६ सालची अध्यक्षीय निवडणूक पार पडली. काही दिवस अगोदर ज्येष्ठांना याची चाहूल लागली होती. पण ऐनवेळी काही उपाययोजना करणे शक्यनव्हते. पक्षाची धाकटी पाती आपण जिंकणार असे मानून चालले होते. समर्थक आणि सहानुभूतीदारांना मात्र अनपेक्षित धक्का बसला. देश पातळीवर पेप्सीच्या भारतीय वंशाच्या इंद्रा नूयींना तर रडू आवरेना. सर्व अश्वेतवर्णीयांच्या (काळे, सावळे व पिवळे -चिनी जपानी) जीवालाच धोका आहे, असे त्यांनी जाहीरपणे सांगिले. गाव पातळीवर ताणतणाव निर्माण झाले आहेत. ७ तारखेचा सलोखा, मैत्री, अगत्य एकदम तकलादू वस्तूप्रमाणे भंगले. परकीयांची ही अवस्था समजण्यासारखी आहे. पण रीतसर नागरिकत्त्व धारण करणाऱ्यांना कृष्णवर्णीयांना तर अतिशय बिकट प्रसंगांना तोंड द्यावे लागते आहे.
एच१ बी धारकांचे अनुभव - नोकरीसाठीचा व्हिसा घेऊन येणाऱ्यांचा हा अनुभव - अमेरिकेतील एका विख्यात भारतीय डाॅक्टर पतिपत्नींकडे पाहण्याची स्थानिकांची भूमिका ८ नोव्हेंबर २०१६ नंतर अवघी चोवीस तासात बदलेली दिसली. एरवी वरवर गोड बोलणारी माणसं एकदम वेगळीच भाषा बोलू लागली.
शिक्षणसंस्था - एका गावात एकूण सात मोठ्या जिल्हा परिषदेच्या शाळा आहेत. अमेरिकेत या शाळांमधील विद्यार्थी देखील आपल्या शालेयविश्वात देशासोबत निवडणुका माॅक इलेक्शन्स घेत असतात. सातपैकी सहा शाळात डोनाल्ड ट्रंप विजयी झाले. या शाळात श्वेतवर्णीय विद्यार्थी बहुसंख्येने आहेत. सातवी शाळा संमिश्र स्वरूपाची आहे. या शाळेत झालेल्या मतदानात मात्र हिलरी क्लिंटन जिंकल्या. प्राथमिक शाळातही असेच मतदान झाले. तिथेही हाच अनुभव थोड्याफार प्रमाणात आला. विद्यार्थ्यात लोकशाही संस्कार रुजावेत म्हणून अशा लटुपटूच्या निवडणुका अमेरिकेत आयोजित करतात. माध्यमिक स्तरावर एका शाळेत श्वेतवर्णी व अश्वेतवर्णी विद्यार्थिनीत झालेल्या किरकोळ वादाचे रुपांतर अश्वेतवर्णी मुलीच्या झिंज्या उपटण्यापर्यंत गेले. कर्णभूषणे ओरबाडून काढल्यामुळे तिच्या कानांच्या पाळीतून रक्त ठिपकू लागले. शाळेतील विद्यार्थ्यात भांडणे अमेरिकेतही होत असतात. पण ८ नोव्हेंबरपर्यंतची भांडणे व ९ नोव्हेंबर २०१६ नंतरची भांडणे यात गुणात्मक फरक पडला आहे. आता तुम्ही आपल्या देशात केव्हा परत जाणार, असा प्रश्न श्वेतवर्णी विद्यार्थी अश्वेतवर्णी विद्यार्थ्यांना विचारू लागले आहेत. त्यांचे पालक एच१बी या व्हिसानुसार अमेरिकेत नोकरीसाठी आलेले आहेत.
स्थानिक कृष्णवर्णी- पेट्रोल पंपावर एक आफ्रिकन अमेरिकन नागरिक पेट्रोल भरत असतांना चार श्वेतवर्णींचे टोळके कुठूनसे आले. त्या अश्वेतवर्णी व्यक्तीच्या अंगावर थुंकले. त्याला पायदळी तुडवून निघून गेले.
सुरवातीलाच उल्लेख केलेल्या महिला डाॅक्टरला तिच्यासोबत अनेक वर्षे काम करणाऱ्या व गुण्यागोविंदाने राहणाऱ्या श्वेतवर्णी मैत्रिणीने विचारले, तू केव्हा परत जाणार आहेस गं? विचारणारी महिला श्वेतवर्णी होती एवढेच. पण आपल्या देशातून परागंदा होऊन अमेरिकेत आश्रयाला आलेल्यांपैकी एक होती. या भारतीय महिला डाॅक्टरने तिला म्हटले, बाईगं, उद्या तशीच वेळ आली तर कुठे जायचे हे मला माहीत आहे. मी भारतात परत जाईन. पण तुझं काय गं? तू कुठे परत जाणार? तू वर्णाने गोरी आहेस, पण परागंदा होऊन इथे आली आहेस. परत गेलीस तर तुझ्या देशात तुझ्यासाठी काय वाढून ठेवलं आहे, ते मला देखील माहीत आहे मग तुला तर ते माहीत असेलच.
एच१ बी - नोकरीनिमित्त अमेरिकेत जाणाऱ्या परदेशी नागरिकांना एच१बी नावाचा परवाना असतो. हे अमेरिकन नागरिक नसतात, त्यांना नागरिकांसारखा सिक्युरिटी नंबरही नसतो पण ते अमेरिकेत घर विकत घेऊन राहू शकतात. यांनी अमेरिकेत रहावे, हे अमेरिकेच्या हिताचे असते. कारण यांच्या भरवशावर चालणाऱ्या उद्योगात हजारो अमेरिकनांना रोजगार मिळाला आहे. ओबामा राजवटीत एच१बी व्हिसाबाबत भारतीय नागरिक खूपच मागे ढकलले गेले होते. डोनाल्ड ट्रंप यांच्या राजवटीत हे धोरण बदलेल, अशी अपेक्षा बाळगण्यास जागा आहे. अमेरिकन जनमानसात भारतीयाबाबत त्यातल्यात्यात कमी राग आहे. डोनाल्ड ट्रंप यांची निवडणुकीपूर्वीची भाषणे व अमेरिकेत नोकरीसाठी गेलेल्या भारतीय मानवी संसाधनाची गुणवत्ता पाहता ओबामा राजवटीत मिळालेल्या वागणुकीपेक्षा बरी वागणूक डोनाल्ड ट्रंप यांच्या राजवटीत मिळेल, अशी अपेक्षा आहे.
विसंवाद दूर करण्याचे प्रयत्न - स्थानिक पातळींवरचे हे विसंवाद दूर करण्याचा प्रयत्न खुद्द डोनाल्ड ट्रंप यांनी करावा, ही समाधानाची बाब असून याचे दोन अर्थ लागतात. एक अर्थ असा की, निवडणुकीच्या ज्वरातील राणा भीमदेवी थाटाची भाषणे व राज्यशकट हाकतांना स्वीकारावयाची धोरणे यात फरक केला पाहिजे, ही व्यावहारिकता डोनाल्ड ट्रंप यांच्यात आहे किंवा त्यांनी निवडलेली सल्लागारांची चमू परिपक्व विचारांची व जबाबदारीची जाणीव असलेली आहे व त्यांना योग्य सल्ला देत आहे. तिसरे असे की, रिपब्लिकन पक्षात अनेक अश्वेतवर्णी नागरिकही आहेत. ते पक्षाचे निष्ठावंत कार्यकर्तेही आहेत. त्यामुळे सबुरीची भाषा व भूमिका निवडणुकीनंतर रिपब्लिकन पक्षाला घ्यावीच लागणार.
जुन्या खपल्या - वर उल्लेख केलेली ८ नोव्हेंबर नंतरची ही संघर्षांची उदाहरणे तशी प्रातिनिधिक स्वरूपाची आहेत. पण प्रत्यक्षात सर्वत्र असेच घडेल, असे नाही. या घटनांचा उल्लेख यासाठी केला की, संबंधांना तडे गेले होतेच. बांगडी पिचली होतीच. तुकडे पडायला सुरवात ८ नोव्हेंबर नंतर झाली आहे. पण अमेरिकेत तसं पाहिलं तर सगळेच उपरे आहेत. मूळच्या रेड इंडियन लोकांचा वंशविच्छेद झाला आहे. आज एकटदुकट अमेरिकनाच्या डोक्यावरचे लाल केस दिसले की, वंशविच्छेदातून वाचलेल्या रेड इंडियन महिलांवर झालेल्या बलात्कारातून जन्माला आलेली ही प्रजा एकेकाळच्या मूळ निवासी असलेल्या लोकांची आठवण करून देत असते. आफ्रिकन अमेरिकन लोक तर विकत घेऊन आणलेल्या किंवा जिंकून आणलेल्यांची संतती आहे. आपल्या मूळनिवासाच्या खुणा त्यांच्याबाबतीत इतक्या पुसट झाल्या आहेत की, त्यांचा असा देशच ते सांगू शकत नाहीत. त्यांचा देश आता अमेरिकाच आहे. वर्णद्वेशामुळे त्यांच्या मनात निर्माण झालेली सल त्यांना अस्वस्थ करीत असते. इतरही घटक अस्वस्थ आहे. त्यात महिला, समलिंगी, कामगार, अश्वेतवर्णी (विशेषत: काळे, सावळे) यांचाही समावेश आहे.
खेळाडूची प्रातिनिधिक भूमिका - याचे उदाहरण नुकतेच प्रकाशात आले आहे. काॅलीन किपरनिक नावाचा प्रसिद्ध अमेरिकन खेळाडू आफ्रिकन अमेरिकन आहे. खेळाचा सामना सुरू व्हायच्या अगोदर राष्ट्रगीत गाण्याची प्रथा त्या देशात आहे. या खेळाडूने राष्ट्रगीत गायले जात असतांना आपण उभे राहणार नाही, अशी घोषणा केली. वांशिक अल्पसंख्यांकांना अमेरिकेत जी वागणूक मिळते, तिचा निषेध म्हणून आपण हे पाऊल उचलले आहे, असा त्याने खुलासा केला. ही घटना आहे २८ आॅगस्ट २०१६ ची. या निमत्ताने संपूर्ण देशभर एकच गदारोळ उठला. बहुतेकांनी त्याला शेलक्या शिव्या हासडल्या. काहींनी त्याची समजूत काढण्याचा प्रयत्न केला. गुलामगिरीची प्रथा एका श्वेतवर्णीयानेच - अब्राहम लिंकनने बंद केली व ही त्याची भूमिकाच त्याच्या खुनासाठीचे एक कारण ठरली होती. काॅलीन किपरनिकचे प्रकरण घडले त्यावेळी मी अमेरिकेतच होतो. त्या खेळाडूचा राग एकवेळ समजून घेता येईल पण त्याचा राग राष्ट्रगीतावर का? कुणी काही बोलत नव्हते. एकाने दबक्या आवाजात विचारले की, तुम्ही राष्ट्रगीतातले तिसरे कडवे वाचले आहे का? मला अमेरिकन राष्ट्रगीताचा पहिला शब्द सुद्धा माहीत नव्हता. शेवटी इंटरनेटला शरण गेलो. अमेरिकेचे राष्ट्रगीत हे ब्रिटिश आक्रमकांविरुद्धची लढाई जिंकल्यांतर एका कवीने रचलेले विजय गीत आहे. कवीचे नाव आहे, फ्रान्सिस स्काॅट की. १८१२ मध्ये बॅटल आॅफ बाल्टीमोर या नावाने प्रसिद्ध असलेली ही लढाई लढली गेली. ही अमेरिकनांची ब्रिटिश आक्रमकां विरुद्धची अमेरिकन फौजांनी लढलेली व जिंकलेली लढाई आहे. या गीतातले तिसरे कडवे वाचले. या कडव्यात कवी असे काहीसे म्हणतो , ‘पळून जाणाऱ्या त्या भाडोत्री गुलामांना जीव वाचविण्यासाठी फुरसतच मिळाली नाही.’
आता गुलाम कोण? तर अश्वेतवर्णी- काळे. म्हणून काॅलीन किपरनिक चा राग होता. उत्तरादाखल व काॅलीन किपरनिकची समजूत काढण्यासाठी जे लेख छापून आले होते, त्यात खुलासा होता की, हे गुलाम होते, हे खरे आहे. पण ते ब्रिटिशांच्या बाजूने लढत होते. त्यांना मारले यात चुकले काय? दुसरे असे की, राष्ट्रगीताचे हे तिसरे कडवे, आजकाल फारसे गायले जातही नाही. राष्ट्रगीताची किती कडवी गावीत याबाबत अमेरिकेत निश्चित नियम नाहीत. अशा सगळ्या गोष्टींची माहितीत भर पडली. वर्णभेदाचा मुद्दा अमेरिकेत किती ताणतणाव निर्माण करतो आहे, याचे हे उदाहरण परिचायक आहे.
मेक्सिकन तर तसे गोरे पण तरीही- अमेरिकेतील दुसरा मोठा गट आहे मेक्सिकन लोकांचा. मेक्सिको व अमेरिकेतील २००० मैल लांबीची सीमा ही पर्वत वा सागर यांनी मर्यादित केलेली नाही. साधी जमीन, वाळवंट , अमेरिकेतून मेक्सिकोत वाहत जाणाऱ्या महाकाय नद्यांची विस्तीर्ण पात्रे यामुळे यामुळे ती सच्छिद्र आहे. ही भोके बुजवण्यासाठी थोडीथोडकी नव्हेत तर तीनशे/ साडे तीनशे चौक्या असून सुद्धा रोज फार मोठ्या संख्येत अनेक मेक्सिकन लोक अक्षरश: चालत अमेरिकेत येत असतात. काही सोबत अफू आणतात, काही अगदी अशिक्षित व अकुशल असतात. काही सशस्त्र अट्टल गुन्हेगारही असतात. यामुळे खून मारमाऱ्या यातही काहींचा सहभाग असतो. यांच्यामुळे सर्व सोयीसुविधांवर निदान ताण तर नक्कीच पडतो. एकदा का अमेरिकेत यांनी प्रवेश केला की त्यांना ओळखणे कठीण, कारण सगळेच गोरे, ख्रिश्चन व स्पॅनिश बरोबर सफाईने इंग्रजीही बोलणारे. यांना ओळखायचे कसे? म्हणून डोनाल्ड ट्रंप यांना भिंत घालून ही सीमा सील करायची आहे. पण हा विचार, अव्यवहार्य व खर्चिक आहे. चीनच्या भिंतीनंतर या भिंतीचा दुसरा नंबर लागेल. पण जनसामान्यांना भिंतीची कल्पना भावली आहे. सीमेलगतच्या राज्यात मेक्सिकन लोक भरपूर आहेत. सुरवातीला डोनाल्ड ट्रंप सर्वच मेक्सिकन लोकांना शिव्या घालीत. पण त्यातले जे आता अमेरिकन नागरिक व मतदार आहेत, त्यांना नाराज करून चालणार नाही, हे या राजकारणातील अननुभवी पण चतुर व्यावसायिकाला पुरेसे लवकर उमजले. त्यांनी टीकेचा रोख बेकायदा प्रवेश करणाऱ्या मेक्सिकनांकडे वळवला.
स्थायिक झालेल्या मेक्सिकन मतदारांमध्ये आपल्या घुसखोर बांधवांबद्दल सहानुभूती निर्माण होईल व ट्रप विरोधात लाट उत्पन्न होईल, असे निरीक्षकांचे भाकीत होते पण स्थायिक झालेल्या मेक्सिकन अमेरिकन नागरिकांनी आपल्या घुसखोर बांधवांची बाजू घेतली नाही, असे दिसते. व अशी लाट आली नाही.
डेमोक्रॅट व रिपब्लिकन पक्षांच्या वेगळ्या भूमिका - अमेरिकेत ११ टक्के (मूळचे स्पेनचे असलेले) मेक्सिकन मतदार आहेत. आता मेक्सिकोतून यांची घुसखोरी इतकी वाढली आहे की, गेल्या चार वर्षात त्यांची संख्या एक टक्याने वाढली आहे. आश्चर्याची बाब ही आहे की, २०१२ मध्ये मेक्सिकन मतदारांनी रिपब्लिकन पक्षाला जेवढी मते दिली होती, त्यापेक्षा जास्त मते ट्रंप यांना दिली आहेत. मेक्सिकन मतदार दुखावले जाऊ नयेत म्हणून हिलरी क्लिंटन यांनी सौम्य भूमिका घेऊन हा मुद्दा थंड्या बस्त्यात टाकला होता तर डोनाल्ड ट्रंप यांनी अव्यवहार्य पण रोखठोक भूमिका घेत हा घुसखोरांचा मुद्दा खूप तापवला होता, पण त्यांनी अमेरिकेत येऊन स्थायिक झालेल्या मेक्सिकन नागरिकांना चुचकारले. तुम्ही कष्टाळू आहात, तुमच्या मुलांच्या शिक्षणाची चांगली सोय झाली पाहिजे; अहो, तसा मी मेक्सिकन लोकांशी जवळीक ठेवूनच आहे. याच भागात माझी रेस्टाॅरंट्स आहेत, मला मेक्सिकन अन्नपदार्थही आवडतात. अमेरिकेत येऊन स्थायिक झालेल्यांबद्दल माझी तक्रार नाही. येणाऱ्या घुसखोर गुन्हेगार व बलात्कारींना थोपविण्याची माझी भूमिका आहे. हे म्हणणे अनेक स्थायिकांना पटलेले दिसते.
अमेरिकेतील मुस्लीम - अमेरिकेत मुस्लिम गटही बऱ्यापैकी मोठा आहे. यांचे दोन/तीन भाग करावे लागतील. यातले काही लोक आफ्रिकन अमेरिकन आहेत.
दुसरा गट आहे मध्यपूर्व व आशियातून स्थलांतर करून आलेल्या मुस्लिमांचा. आजमितीला यांच्या अनेकजुन्या पिढ्यांचे वंशज अमेरिकेत राहत आहेत. ते अमेरिकन जनजीवनाशी एकरूप झाले आहेत. खीज व गझाला खान हे असेच अमेरिकेत स्थायिक झालेले दांपत्य आहे.यांचा पुत्र कॅप्टन हुमायून खान हा अमेरिकेचा एक सैनिकी अधिकारी म्हणून लढत असतांना मध्यपूर्वेत धारातीर्थी पडला. त्याला शौर्यपदक देऊन गौरवण्यात आले होते. या दांपत्याला डेमोक्रॅट पक्षाने पक्षाच्या अधिवेशनात बोलवून त्यांचाही गौरव केला होता. डेमोक्रॅट पक्षाने मुस्लिमांची मते मिळविण्यासाठी हे नाटक रचले, अशी टीका डोनाल्ड ट्रंप यांनी केले होते. मुस्लिम मतांचे धृवीकरण होऊन त्यांनी डेमोक्रॅट पक्षाला एक गठ्टा मते दिली, असे मानतात.
तिसरा गट आहे गेल्या काही वर्षात अमेरिकेत आश्रयाला आलेल्या लोकांचा.यात सौदी अरेबिया व तत्सम देशातून आलेले धनवंत आहेत. हे ख्रिश्चनांचे धर्मांतर करून गरीब ख्रिश्चन मुलींना इस्लाम धर्म स्वीकारण्यास प्रवृत्त करतात. प्रत्येक कारखान्यात हजारात चार/पाच उदाहरणे तरी आढळतात. याचा फारसा बोभाटा होत नाही. अगोदर काही दिवस निरनिराळी भेट वस्तू स्वीकारणारी मुलगी एक दिवस अचानक हिजाब बांधून आली की तिचे धर्मांतर झाल्याचे कळते. तसेच आश्रयाला येणाऱ्या मध्यपूर्वेतील निर्वासितांमध्ये अतिरेकीही असतात. डोनाल्ड ट्रंप यांचा आक्षेप खरेतर या लोकांवर आहे निदान असायला पाहिजे. सर्व मुस्लिमांना एकाच तराजूने तोलणे चुकीचे आहे, हे त्यांना बहुदा यथावकाश कळेल. निवडून आल्यानंतर आजपर्यत तरी मुस्लिमांबद्दल कोणतीही अनुकूल/ प्रतिकूल प्रतिक्रिया डोनाल्ड ट्रंप यांनी व्यक्त केलेली नाही.
प्रचार यंत्रणा - अमेरिकेतील राजकीय स्थितीचा विचार केला तर हिलरी क्लिंटन किंवा डेमोक्रॅट पक्ष यांची प्रचार यंत्रणाही कशी होती हेही बघायला हवे आहे. या यंत्रणेच्या द्वारे मुख्यात: तीन मुद्दे मांडले गेले. १. डोनाल्ड ट्रंप हे अध्यक्षपदासाठी अयोग्य उमेदवार आहेत. ते करबुडवे, दिवाळखोर, महिलांना क्षुद्र मानणारे, अनैतिक वर्तन करणारे आहेत. २. ते अपात्रही आहेत. त्यांना राजकीय समज नाही. भिंत बांधणे, ३. त्यांच्या योजना केवळ चुकीच्याच नाहीत तर विक्षिप्त आहेत. त्यामुळे त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली देश सुरक्षित राहणार नाही. या प्रचाराचा परिणाम झाला, झाला नाही असे नाही. पण तो ३० ते ३५ टक्के मतदारांवरच झाला.
याउलट डोनाल्ड ट्रंप यांचा प्रचार बाळबोध पण लोकमनाला थेट जाऊन भिडणारा झाला. गेल्या आठ वर्षात आर्थिक स्थिती डबघाईला आली आहे, बेकारी वाढली आहे, नोकऱ्या परक्यांना मिळत आहेत, सर्व जगाची काळजी अमेरिकेलाच वहावी लागते आहे. मी हे बदलीन. असा कोणताही बाळबोध मुद्दा हिलरी क्लिंटन यांच्या प्रचारात नव्हता.
अमेरिकन राष्ट्रवादाला साद - निवडणून आल्यावर आता मतभेद, वाद, उखाळ्या पाखाळ्या संपल्या, आता मी सर्व अमेरिकनांचा अध्यक्ष आहे, आपण सर्व मिळून अमेरिकेला पुन्हा वैभवाप्त नेऊया, अशी साद डोनाल्ड ट्रंप यांनी सर्व जनतेला घातली आहे. या प्रमाणे ते वागले तर देशात एकोपा निरमाण होऊ शकेल. अडचणीच्या वेळेला राष्ट्रवादच अमेरिकेच्या मदतीला आला. ब्रिटनमध्येही याच दिशेने वाटचाल होते आहे. अमेरिकाही अशीच राष्ट्रवादाची कास धरून कालक्रमणा करू शकेल. हा आर्थिक उत्थानाच्या बंधांनी साधलेला राष्ट्रवाद असेल. नियतीच्या उदरात काय साठवले आहे, कुणास ठावूक? पण ही प्रगतीची एक नवीन दिशा आहे, हे नक्की.
Sent from my iPad
No comments:
Post a Comment