असे जिंकले डोनाल्ड ट्रंप ?
वसंत गणेश काणे,    
बी एस्सी,एम ए (मानसशात्र), एम.एड एल बी ७, लक्ष्मीनगर, पाण्याच्या टाकीजवळ, नागपूर ४४० ०२२  
(०७१२)२२२१६८९ / ९४२२८०४४३०  
E mail - kanewasant@gmail.com
Blog - kasa mee?
अमेरिकेतील निवडणूक आटोपली, डोनाल्ड ट्रंप विजयी झाले पण संपूर्ण देशातील मते (पाॅप्युलर व्होट्स) मोजली तर हिलरी क्लिंटन यांना डोनाल्ड ट्रंपपेक्षा, थोडीशी का होईना, पण जास्तच मते आहेत. पण हा निवडून येण्याबाबतचा निकष नाही. निकाल कुणाला राज्यनिहाय किती इलेक्टोरल व्होट्स मिळाली यावर अवलंबून असतो. संपूर्ण तपशील अजूनही हाती आलेला नाही पण एक नक्की आहे की, हिलरी क्लिंटन व डोनाल्ड ट्रंप यांना मिळालेल्या इलेक्टोरल व्हो्समध्ये बराच मोठा फरक आहे. पाॅ्युलर व्होट्स व इलेक्टोरल व्होट्स यात एवढा फरक कसा काय, हा प्रश्न कुणाला पडला तर आश्चर्य वाटायला नको. शिवाय पाप्युलर व्हो्सच्या आधारे निकाल लागणार नसेल तर हा हिशोब करायचाच कशाला? तर पाॅप्युलर व्होट्सच्या आधारे इलेक्टोरल व्होट्स कुणाला किती हे ठरते, असा खुलासा केला तर, वैचारिक गोंधळ आणखीनच वाढतो. यावर एक उपाय आहे. तो म्हणजे अमेरिकन निवडणूक प्रक्रियेचा सुरवातीपासूनच अभ्यास (हो अभ्यास) करणे हा होय. जिज्ञासूंनी तसाच विचार करावा हे चागले.
   अमेरिकेत अध्यक्षाची निवड कशी  होते, हे समजायला तसे थोडेस कठीणच आहे., म्हणून हा द्राविडी प्राणायम करायचा.
मतदार नोंदणी - अमेरिकेत मतदारांचे एक राष्ट्रीय रजिस्टर असून नागरिकांनी मतदार नोंदणीसाठी स्वत:हून (स्वत:हून बरं का) अर्ज करणे अपेक्षित आहे. त्यामुळे अर्ज करतील तेच नागरिक मतदार होतील. पण नागरिकांनी अर्ज करून नोंदणी करावी, यासाठी तिथेही मोहिमा आखल्या जातात, हा भाग वेगळा.
पाॅप्युलर व्होट्स- आठ नोव्हेंबर २०१६ ला सर्व अमेरिकन नागरिकांनी मतदान करणे अपेक्षित होते. आजवर साठ टक्यांच्या जवळपास लोक मतदान करीत आले आहेत. २०१६ मध्येही थोड्याफार फरकाने असेच काहीसे झाले असणार. सगळे तपशील हाती यायला थोडी वाट पहावी लागणार आहे. देशभरातून होणाऱ्या एकूण मतदानाचा विचार केला, तर हिलरी क्लिंटन यांना देशपातळीवर ५० टक्यापेक्षा जास्त मते मिळतील असे मानले जात होते व ते खरे ठरले. हिलरी क्लिंटन यांना डोनाल्ड ट्रंपपेक्षा, अगदी थोडी का असेनात, पण जास्त मे मिळाली आहेत. याला पाॅप्युलर व्होट्स असे म्हणतात. पण पाॅप्युलर व्होट्स जास्त आहेत, म्हणून एवढ्यावरूनच  त्या निवडून येतील असे नाही, हे वर आलेच आहे.
आपल्या संसदेची जशी लोकसभा व राज्यसभा अशी दोन सभागृहे आहेत, तशीच अमेरिकन काॅंग्रेसची (संसदेची) हाऊस आॅफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्ज (प्रतिनिधी सभा) व सिनेट अशी दोन सभागृहे आहेत.
१. हाऊस आॅफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्ज (प्रतिनिधी सभा)- अमेरिकेत लहान-मोठी एकूण ५० राज्ये (प्रांत) असून त्यांच्या वाट्याला लोकसंख्येच्या प्रमाणात रिप्रेझेंटेटिव्ह ( प्रतिनिधी) असतात. जसे कॅलिफोर्निया या सर्वात मोठ्या राज्याला ५३ प्रतिनिधी मिळाले आहेत. पण राज्य कितीही लहान असले तरी त्याचा निदान एक तरी प्रतिनिधी असतोच.  अशी १९ राज्ये आहेत. सर्व प्रतिनिधींची एकूण संख्या एकूण संख्या ४३५ अाहे.
२. सिनेट - सिनेटमध्ये लोकसंख्येनुसार प्रतिनिधित्त्व नाही. प्रत्येक राज्याला दोन सिनेट सदस्य असतात. कॅलिफोर्नियासारख्या भल्या मोठ्या राज्याला व अगदी छोट्या एकोणीस राज्यांनाही प्रत्येकी दोनच सदस्य सिनेटवर असतात. अशा प्रकारे सिनेटवर पन्नासच्या दुप्पट म्हणजे एकूण १०० सदस्य असतात.
३. इलेक्टोरल काॅलेज - हाऊस आॅफ रिप्रेझेंटेटिव्ह्ज (प्रतिनिधी सभा) चे ४३५ व सिनेटचे १०० सदस्य मिळून ५३५ ही संख्या येते. काही राज्यांची विशेष परिस्थिती लक्षात घेऊन त्यांना एकूण तीन जास्तीचे सदस्य दिले आहेत. अशी ५३८ ही इलेक्टोरल काॅलेज व्होटर्सची एकूण सदस्य संख्या आहे. यापैकी ज्या उमेदवाराचे २७० इलेक्टर्स निवडून येतील. तो सहाजीकच अध्यक्ष म्हणून निवडून येतो.
४. इलेक्टोरल काॅलेजचे सदस्य (इलेक्टर्स) -. हिलरी क्लिंटन व डोनाल्ड ट्रंप यांनी प्रत्येक राज्यातून आपले इलेक्टर्स कोण असतील, त्यांची नावे राज्य निहाय निवडणूक आयोगाला दिलेली असतील. कॅलिफोर्निया सारख्या मोठ्या राज्यात ही नावे ५३+२=५५ असतील (हाऊसमधील सदस्य-५३ व सिनेट मधील सदस्स २= ५५) तर एकोणीस छोट्या राज्यात ही प्र त्येकी ३ असतील  (हाऊसमधील सदस्य प्रत्येकी १ व सिनेट मधील सदस्स २= ३). यांची एकूण बेरीज ५३८ होते, हे आपण पाहिलेच आहे. मतपत्रिकेवर उमेदवाराच्या नावासोबत ही इलेक्टर्सची नावे त्या त्या उमेदवाराच्या नावासोबत काही राज्यात छापतात, तर काही राज्यात छापतही नाहीत.
५. इलेक्टर्स कसे निवडून येतात?- आपण कॅलिफोर्नियाचेच उदाहरण घेऊ. ८ नोव्हेंबरला या राज्यातील मतदारांनी मतदान केले आहे. हिलरी क्लिंटन/ डोनाल्ड ट्रंप  यांच्यापैकी ज्याला ५० ते १०० टक्के यांच्या दरम्यान कितीही मते (पाॅप्युलर व्होट्स) मिळाली तरी हिलरी क्लिंटन/डोनाल्ड ट्रंप यांचे सर्वच्यासर्व म्हणजे ५५ इलेक्र्टर्स निवडून आले असे मानले गेले.. या नियमाला विनर टेक्स आॅल, असे म्हणतात. जो परिणाम १०० टक्के मते मिळाल्याने होईल तोच परिणाम ५० टक्क्यापेक्षा एकही मत जास्त मिळाले तरी होतो, हे समजून घेणे आवश्यक आहे. सर्व ५० राज्यात याच नियमानुसार इलेक्टर्स निवडून आले आहेत. मतांच्या टक्केवारीच्या प्रमाणात  इलेक्टर्सची वाटणी होत नाही. ज्याला पॅाप्युलर व्होट्स जास्त त्याचे सर्व इलेक्टर्स निवडून आले आहेत.
कलाटणी देऊ शकणारी राज्ये (स्विंग स्टेट्स) - अमेरिकेत दोन्ही पक्षांचे परंपरागत बालेकिल्ले म्हणावेत अशी राज्ये आहेत. पण काही राज्ये (१३/१४) अशी आहेत की, ज्या राज्यांत दोन्ही पक्षांचे बलाबल जवळपास समसमान असते. निवडणुकीच्या प्रचार मोहीमेद्वारे जो पक्ष ही राज्ये आपल्याकडे वळविण्यात यशस्वी होतो, म्हणजे या राज्यात सर्वात जास्त मते मिळवतो, त्याचे सर्व इलेक्टर्स त्या राज्यातून निवडून आले  असे मानावे, असे विनर टेक्स आॅल या नियमानुसार ठरते. म्हणून या राज्यांना  कलाटणी देऊ शकणारी राज्ये (स्विंग स्टेट्स ) असे म्हणतात.
निवडणुकी पूर्वी झालेल्या जनमत चाचणीनुसार डेमोक्रॅट पक्षाच्या हुकमी इलेक्टोरल मतांची संख्या २१७ इतकी तर रिपब्लिकन पक्षाच्या हुकमी इलेक्टोरल मतांची संख्या १९१ होती. म्हणजे दोन्ही पक्षांची एकूण हुकमी इलेक्टोरल मते २१७+ १९१ = ३०८ इतकी होतात. याचा अर्थ असा की, १३०   इलेक्टर्स चाचणी झाली तेव्हातरी कुंपणावर आहेत. ते कुणाकडे जाणार  ते आज सांगता येत नव्हते. या १३० पैकी डेमोक्रॅट पक्षाला निवडणूक जिंकण्यासाठी ५३ इतकी तर रिपब्लिकन पक्षाला ७९ इतकी इलेक्टोरल मते हवी होती. ही १३० इलेक्टोरल मते कलाटणी देऊ शकणाऱ्या राज्यातील (स्विंग स्टेट्स) मते होती. अशी जवळपास १३/१४ राज्ये असून त्यात प्रामुख्याने फ्लोरिडा(२९ मते), पेन्सिलव्हॅनिया (२० मते), ओहायो (१८ मते), नाॅर्थ करोलिना (१५ मते), व्हर्जिनिया(१३ मते), व्हिस्काॅन्सिन (१० मते) आणि ४ छोटी राज्ये (उरलेली मते) आहेत. या राज्यात सर्वसामान्य मतदारांची ५० टक्यापेक्षा जास्त मते(पाॅप्युवर व्होट्स) आपल्यायला मिळावीत, यासाठीच शेवटच्या टप्यातील प्रचार युद्ध सुरू होते. कारण ज्या पक्षाला राज्यात पन्नास टक्याच्यावर सर्वसामान्य मते (पाॅप्युलर व्होट्स) मिळतील, त्या राज्याच्या वाट्याचे सर्व इलेक्टर्स निवडून आले असे ठरणार होते. असे २७० इलेक्टर्स ज्या उमेदवाराचे निवडून येतील, तो अमेरिकेचा अध्यक्ष होईल मग त्याला पाॅप्युलर व्होट्स कितीही असोत. या नियमानुसार डोनाल्ड ट्रंप यांचा विजय झाला आहे. त्यांना २७६ पेक्षा जास्त (बहुदा २९०) इलेक्टोरल व्होट्स मिळाली आहेत, असे दिसेल.
कोणत्या राज्याचा स्विंग कोणाकडे राहिला -  यात २९ इलेक्टोरल व्होट्स असलेले   प्रमुख राज्य आहे फ्लोरिडा. या राज्यात ४९ व ४८ टक्के अनुक्रमे डोनाल्ड ट्रंप व हिलरी क्लिंटन अशी काट्याची टक्कर झाली. २०१२ सालच्या निवणुकीत हे राज्य डेमोक्रॅट पक्षाकडे होते. ते डोनाल्ड ट्रंप यांनी आपल्याकडे खेचून आणले. दुसरे राज्य मिशीगन(१६ मते) यातील डोनाल्ड ट्रंप यांची आघाडी तर फक्त ०.३ टक्क्यांचीच आहे. मिनेसोटा (१० मते इलेक्टोरल व्होट्स ) राज्यात फक्त १.४ टक्यांचा फरक आहे. नेवाडा (६ मते) २.४ टक्के फरक; न्यू हॅपशायर (४ मते) ०.२ टक्के फरक; पेनसिलव्हॅनिया (२० मते) १.१ टक्के फरक; व्हिस्काॅन्सीन(१० मते) १.० टक्के फरक आहे. ही राज्ये २०१२ मध्ये डेमोक्रॅट पक्षाने जिंकली होती. ओहायओ (१८ मते) हे राज्य तर ९ टक्के मताधिक्याने डोनाल्ड ट्रंप यांनी खेचून आणले आहे. या उलट हिलरी क्लिंटन यांना २०१२ साली रिपब्लिकन पक्षाने जिंकलेले एकही राज्य आपल्याकडे खेचता आलेले दिसले नाही. जी राज्ये हिलरी क्लिंटन यांनी राखली त्या राज्यातही मतांची टक्केवारी २०१२ च्या तुलनेत कमीच होती. कॅलिफोर्निया हे भारतीयांची बरीच संख्या असलेले व ५५ इलेक्टोरल व्होट्स असलेले राज्य हिलरी क्लिंटन यांनी आपल्याकडे राखले. इलुनाय(२० मते); मेरीलॅंड(१० मते); मॅसॅच्युसे्स (११ मते); न्यू जर्सी (१४ मते); न्यूयाॅर्क (२९ मते); हे बालेकिल्ले हिलरी क्लिंटन यांनी राखले खरे पण त्याचा उपयोग झाला नाही. त्यांची एकूण इलेक्टोरल व्होट्स २१८ पाशीच रेंगाळली आहेत.
निष्कर्ष - हा तपशील व असे अनेक तपशील समोर असतील तरच काही निष्कर्ष काढता येतील.
१. जनतेला बदल हवा होता.
२. डोनाल्ड ट्रंप यांची सूप्त लाट होती. ती शेवटी शेवटी लक्षात आली व ओबामाही हिरिरीने रिंगणात उतरले पण आता उशीर झाला होता.
३. आफ्रिकन अमेरिकन (कृषणवर्णी) व मेक्सिकन या डेमोक्रॅट पक्षाच्या हुकमी मतदारांच्या पचनी सुद्धा, राष्ट्राध्यक्षपदी महिला उमेदवार असावी, हे पडत नव्हते. या मतदारांपैकी २०/२५ टक्के मतदारांनी डोनाल्ड ट्रंप यांना मते दिलेली दिसतात.
४. महिलांनी हिलरी क्लिंटन यांना हिरिरीने मते दिली खरी पण त्यांची टक्केवारी ५० ते ६० टक्के इतकीच होती. सनातनी विचारांच्या महिलांनी ( ७५ टक्के अमेरिकन सनातनी
विचाराचे आहेत, सर्व अमेरिकन म्हणजे आधुनिक विचाराचे ही समजूत चुकीची आहे.)
५. जनतेतील तृणमूल स्तरावरचे घटक (ग्रास रूट लेव्हल) हे आपल्या मायवतींच्या मतदारांसारखे आहेत. ते बोलघेवडे नाहीत. त्यांच्यावर प्रचाराचा फारसा परिणाम होत नाही.
६. अतिरेक्यांना धर्म नसतो, हे सर्वसाधारण अमेरिकनांना पटलेले दिसत नाही. ते ट्विन टाॅवर्सचा विध्वंस विसरले नाहीत.
७. अगोदर देशांचीआर्थिक स्थिती सुधारा, जागतिक राजकारण त्या त्या देशांनी पहावे, ही भूमिका त्यांना पटली.
८. स्थलांतरीत व नोकऱ्या पटकावणाऱ्यांना प्रवेश नको.
असे काही निष्कर्ष काढतां येतील, पण त्यासाठी सर्व डेटा तपशीलवार पाहायला हवा आहे.